Historia firmy Waterman (1883 – …)

Lewis Edson Waterman urodził się w 1837 roku w Decatur, Otsego County, Nowy Jork i tam uzyskał podstawowe wykształcenie. W wieku 16 lat przeniósł się z rodziną do Illinois. Smykałka do interesów ujawniła się w nim stosunkowo wcześnie, gdy pracował latem jako cieśla, a zimą – jako nauczyciel. Później był wydawcą, nauczycielem stenografii i w końcu agentem ubezpieczeniowym.

We wczesnych latach 80-tych XIX wieku Waterman sprzedawał polisy na życie w Nowym Jorku. Rynek, na którym działał był bardzo konkurencyjny, a wszelkie formularze musiały być podpisywane ręcznie atramentem. Finalizując jedno z większych ubezpieczeń piórem z tamtych czasów, zamiast podpisu na polisie pojawił się duży kleks. Chociaż pośpiesznie przygotował duplikat, to konkurencji wystarczyło. Waterman stracił klienta. I tak podobno po tym niefortunnym zdarzeniu dostrzegł on potrzebę istnienia niezawodnego pióra wiecznego.

Czy ta historia jest prawdziwa czy nie – tego już chyba nie ustalimy. W każdym razie Waterman rozpoczyna swoją działalność w 1883 roku na zapleczu sklepu z cygarami przy Fulton Street w Nowym Jorku. Poszczególne części zamawiał u lokalnych podwykonawców i – będąc jeszcze agentem ubezpieczeniowym – składał z nich pióra i sprzedawał je.

W marcu 1884 roku Waterman i jego najlepszy klient Asa Shipman tworzą spółkę pod nazwą Ideal Pen Company. Przenoszą się do biur Shipmana przy Murray Street 10. Jednocześnie zwiększają produkcję do 200 piór rocznie. Pod koniec 1884 roku Waterman i Shipman rozwiązują spółkę, ale siedziba firmy nie zmienia się. Dopiero na początku 1885 roku Waterman przenosi się na Broadway 155. By pozyskać kapitał i spłacić długi tworzy on 11 listopada 1887 roku firmę o nazwie L.E. Waterman Pen Company.

Firma rozwija się powoli, ale stabilnie, co wyjaśniało, dlaczego co jakiś czas zmieniała swoją siedzibę. I tak w 1893 roku przeniosła się pod numer 157, w 1902 – 173, a w 1917 – 191 Broadway.

Waterman szybko zorientował się, że jest zapotrzebowanie na pióro z gwarancją, oraz że powodzenie w sprzedaży zależy od skutecznej reklamy. W trzecim roku działalności E.T. Howard – agent reklamowy – zasugerował zamieszczenie ogłoszenia w popularnym magazynie o nakładzie 300 tys. egzemplarzy. Zobowiązał się sfinansować to przedsięwzięcie, a w wypadku niepowodzenia – ponieść koszty. Wkrótce okazało się, że było to doskonałe posuniecie i zaczęły spływać zamówienia.

Waterman zdawał sobie sprawę z tego, że głównym problemem do pokonania będzie przepływ atramentu. Wiedział, że najlepszym sposobem jego rozwiązania będzie zastosowanie zasady przyciągania kapilarnego i dlatego skoncentrował się na stworzeniu spływaka wykorzystującego to zjawisko. Dysponował jedynie nożem kieszonkowym, piłką i pilnikiem. Po wielu próbach udało mu się stworzyć spływak, który czynił pióro wieczne praktycznym i wygodnym instrumentem piśmiennym.

Około 1899 roku w spływaku Watermana pojawiły się tzw. kieszenie przepełnieniowe (overflow pockets). Miały one zapobiegać skapywaniu atramentu w czasie gdy pojemnik na atrament był jeszcze prawie pełny. Ten ulepszony spływak to słynny „spoon feed”.

W początkowym okresie rozwoju firmy Ameryka przeżywała niebywały rozkwit: automatyzowano produkcję, praca i produkcyjność była coraz lepiej rozumiana, uświadamiano sobie przewagę jaką daje reklama. Waterman miał zdrowe podejście do produkcji i handlu oraz otaczał się zdolnymi współpracownikami. Między nimi był William J. Ferris, który udoskonalił maszyny, zwiększając tym samym produktywność i zmniejszając wkład pracy ręcznej. Firma rozwijała się szybko i wkrótce powstały przedstawicielstwa za granicą.

W kilka lat później odpowiedzialność za sprzedaż w Europie powierzono Anglikowi. Był nim Lawrence G. Sloan, który w pewnym momencie sprzedał prawa do sprzedaży na terenie Francji, Szwajcarii i Belgii Francuzowi o nazwisku Jules Fagard.

Do najatrakcyjniejszych piór Watermana należą te zakraplaczowe z lat 1888-1915 ze złotymi i srebrnymi koszulkami. Wśród nich jest chyba to najsłynniejsze i najdroższe – Snake. Do nich również należą pióra typu safety (bezpieczne). Ale te najpiękniejsze „safety pens”  pochodzą z Włoch, Francji, Anglii, Niemiec i Holandii. Zagraniczni dystrybutorzy kupowali pióra w Ameryce i nakładali na nie koszulki ze złota, srebra lub platerowane tymi metalami. Ogólnie określane są one jako tzw. Continental Safeties.

W 1903 roku wprowadzono tzw. pump-type self-filling pen. Było to pióro tłoczkowe, którego tłoczek przesuwano wzdłuż korpusu od jego tylnej końcówki. Jednak nie działał on sprawnie i po paru latach wycofano się z jego produkcji. W 1905 roku pojawia się słynny klips Watermana tzw. clip-cap.

W 1907 roku firma wprowadza na rynek pióra bezpieczne oznaczone numerami 42 i 44. Wysuwanie i chowanie stalówki odbywa się w nich poprzez przekręcanie pokrętła na końcu korpusu.

W 1908 roku pojawia się tzw. sleeve-filler. Było to pierwsze pióro Watermana z gumowym woreczkiem. W 1913 roku tzw. coin-filler na licencji Conklina zostaje wprowadzony na rynek. Od tego momentu zaprzestano produkcji pióra typu sleeve-filler. W tym samym 1913 roku firma rozpoczyna produkcję pióra dźwigienkowego, które oznaczono numerami 52 i 54. Od innych piór tego typu różnią się one tym, że dźwigienka była mocowana nie bezpośrednio do korpusu, ale do metalowej ramki. To zapewniało większą trwałość.

Pojawienie się w 1921 roku czerwonego Duofolda wymusiło reakcję Watermana, który wprowadza w 1923 roku słynne pióro Ripple. Produkowano je w dwóch wersjach: dźwigienkowe i bezpieczne. Kolory to: czerwone – w dwóch odcieniach, niebiesko-zielone i oliwkowe. Ponadto pióra z lat 20-tych to także te z metalowymi koszulkami w atrakcyjnych wzorach. Najpopularniejsze to: Hand-Engraved Vine, Filigree, Gothic, Sheraton i Pansy Panel. Koszulki i klipsy były wykonane ze srebra sterling lub 14-karatowego żółtego lub zielonego złota.

Waterman dominował na przełomie wieków na rynku amerykańskim. 7 z 10 piór należało do tej marki. Rozwój pozostałych trzech konkurentów podważył tę pozycję i na początku lat 20-tych tylko 3 z 10 należały do Watermana. Pióro dźwigienkowe wprowadzone w 1913 roku pozwoliło zachować dominującą pozycję przez następnych 20 lat. Jednak zachowawcze podejście firmy, widoczne na przykładzie późnego zastosowania celuloidu, musiało skutkować słabnącą pozycją.

W 1926 roku Jules Fagard, reprezentujący przez 12 lat firmę we Francji, zdecydował się na produkcję pióra na miejscu. I tak powstała firma Jif-Waterman.

W 1929 roku pojawia się najsłynniejsze pióro Watermana – Patrician. Było duże, wyróżniające się, wykonane w stylu art deco – wówczas obowiązującym. Oferowano 5 kolorów: jet (black), onyx, turquoise (blue with gold), emerald (green jade) i nacre (pearl and black). W 1932 roku dodano szary kolor – moss-agate. Lady Patricia – damska wersja została wprowadzona na rynek w 1930 roku.

Początkowo pióro sprzedawało się dobrze, ale wkrótce zostało zdystansowane – po tym jak Parker, Sheaffer i Wahl wprowadzili pióra opływowe. Niezdolność do przystosowywania się do ciągle zmieniającego się rynku i promowanie tańszych modeli kosztem Patriciana skutkowało zmniejszeniem jego sprzedaży. W 1934 roku ograniczono ofertę do trzech kolorów: jet, onyx i moss-agate.

W 1936 roku w odpowiedzi na wymogi rynku pojawia się pióro Ink-View z korpusem umożliwiającym kontrolę poziomu atramentu. Sprzedawano je w dwóch kolorach: silver-ray i emerald-ray. Jednak nadal było to pióro dźwigienkowe i przypominające swoim wyglądem Patriciana, podczas gdy Parker, Sheaffer i Wahl reklamowali swoje opływowe pióra.

W 1938 roku sprzedaż Watermana była mniejsza niż Parkera i Sheaffera. W następnym roku pojawia się nowe, opływowe już pióro zwane Hundred Year Pen. Miało ono żeberkowany prześwitujący korpus. Mechanicznie nie różniło się ono od Patriciana, ale jego kształt odpowiadał ówczesnym trendom. Pióro posiadało 100 letnią gwarancję. Produkowano je w 4 kolorach: jet black, burgundy red, forest green i navy blue.

W swoich najlepszych latach firma reklamowała się często i głównie kolorowo. Reklamy tego nowego pióra były czarno-białe i rzadkie, odzwierciedlając sytuację firmy i jej stopniowy upadek. Lata wojenne i powojenne nie odmieniły jej położenia. Koszty stałe i konkurencja przytłaczały ją i powoli chyliła się ku upadkowi. W 1954 roku Waterman zakończył działalność w USA, zamykając tym samym swoją 70 letnią tam historię. Reszta należała już do firmy Jif Waterman we Francji.

Źródło:
Andreas Lambrou, Fountain Pens of the World
Fischler & Schneider, Fontain Pens and Pencils